Kritik ve analitik düşünme

[anchebout]

Kritik ve analitik düşünme

Kritik-analitik düşünmek; bir konuyu, sorunu ya da problemi alt başlıklarına ayrıştırıp tümden gelimle ve her bir başlığı ayrı ayrı irdeleyip eleştirerek ve her biri arasındaki bağlantıları gerçekçi kanıtlarıyla ortaya koyarak, yani tüme varımla düşünmek ve değerlendirmektir.

Bu anlamdaki kritik-analitik düşünme, sadece tepkisel ve eleştirel düşünme değildir. Batıda gelişen eleştirel düşünme görüşünü, düşünmenin tek biçimi olarak algılamak yanlıştır. İnisiyatif kullanmak, planlama yapmak ve uygulamada bulunmak gibi gereksinimlerin hiçbirisi tepkisel düşünme kullanılarak başarılamaz. Bu nedenle uygulamaya yönelik düşünmeyi kapsayacak şekilde ?uygulama becerilerini? tanımlayan kavramlar da geliştirilmiştir (De Bono E, 1997).

Bu nedenle kritik analitik düşünmenin uygulamadaki (ıstılah) anlamı da önemlidir. Bu anlam içerisinde ?sorunu çözmek? de vardır. Bu açıdan bakıldığı zaman, kritik ve analitik düşünme; ?bireysel kariyerimizin veya toplumsal hayatımızın, her yönü hakkında daha iyi düşünür olmaktır. Kabul edilmesi için bize önerilen herhangi bir şeyin, gerçeğe uygun olup olmadığının ortaya çıkartılması için sorgulanması ve test edilmesidir. Önce sorgulamak daha sonra kabul veya reddetmektir? (Wikipedia, 2006).

Yaşantımızdaki bir başka analitik düşünmeyle ilgili somut tanım, ?? ayaklarımıza baktırıp, bize tokat atmak isteyenlerin niyetini anlamak ve gereğini yapmaktır?.

Bir başka uygulaması, İslam inancının temel kuralı olan ?La ilahe illallah? dadır. ?La ilahe illallah? cümlesi analiz edilirse, iki bölümden oluşmaktadır. ?La ilahe?, ilah yoktur. Önce her şey reddedilir, ?hiçbir ilah yoktur?. Sonra, ?illallah? ancak ?Allah? vardır. Kabul edilebilir olan tek ?Allah?tır. Kritik-analitik düşünmenin temel koşulu olan sorgulama, İslam inancının ana unsurunda görülmektedir. ?La ilahe? ile her şey önce değerlendirilir ve yanlışlar reddedilir, daha sonra ?illallah? ile ancak ve sadece ?Allah vardır? kabul edilir.
Kritik analitik değerlendirme ile ilgili bir başka uygulama ise; bireyin ?eşyaya, insana ve Allah?a bakışındadır?. Bütün dinler, sistemler ve felsefeler arasındaki fark ve kavga, bu üç unsura bakıştaki farklılıklardan kaynaklanmaktadır. İslam ile diğer dinler, komünizm, kapitalizm, demokrasi ve benzeri sistemler arasındaki temel farklılıklar analiz edildiğinde, bu üç noktadaki farklılık ve doğru bakış açısından sapmalar görülür.

Bilgilerimizi, inançlarımızı, amellerimizi, düşünce, duygu ve kanaatlerimizi, davranışlarımızı, fikri ve ruhi yapımızı sağlam, sahih, ana kaynaklara uygun hale getirmeliyiz. Bu amaçla kendimizi sürekli sorgulamalıyız. Bilgi dağarcığımızı delillerle, ilmi dayanaklarla zenginleştirmeliyiz. Her türlü hurafeden, bidatlerden, yozlaşmış geleneklerden ve çağdaş yanılgılardan, fitnelerden uzak durmalıyız. Böylece, sloganik düşünce ve söylem tarzından uzak, derinlikli bir düşünce bütünlüğü kazanılabilir.

?Kritik-Analitik Düşünme, bütünü görebilme çalışmasıdır. Kişinin inançlarına ve eylemlerine temel teşkil eden fikirlerin, uygulamaların, analizlerin veya deneylerden elde edilen bilgilerin değerlendirilmesinde, mantıksal ve bilimsel disiplinlerin uygulanmasıdır. Kritik-Analitik Düşünme, düşüncelerin kriterli olması veya kriterlere uyarak düşünme sürecinin yerine getirilmesidir. Kritik-Analitik Düşünme özel bir davranış olarak ve bir sisteme uyularak yapılır. Bu kazanılabilecek bir beceridir ve edilgenlikten etken bir duruma geçme sürecidir. Kritik-Analitik Düşünme, etkili öğrenmenin ve üretken yaşamanın temelidir. Yaptığımız işlerin doğruluğu, düşüncelerimizin doğruluğu veya doğru düşünme yeteneğimizle orantılıdır. Doğru düşünme becerisine sahip olunursa, işlerin kalitesi, dolayısıyla, hayatın kalitesi de artar. Düşüncelerde mükemmellik, sistematik düşünme ile elde edilebilir? (Elder L, 2003).

Kritik-Analitik Düşünme kısaca, kendi kendini yönlendiren, disipline eden, yöneten ve test edip doğrulayan düşünme şeklidir. Kritik-Analitik Düşünmek, daha iyi düşünebilmek için, ?düşüncen hakkında düşünmektir?. Bu konuda iki kritik nokta vardır:
a.KAD sadece düşünmek değildir, aynı zamanda ?kendi kendini geliştirmeni sağlayan? düşünme şeklidir.
b.Kişinin düşünme becerisinin gelişmesi, doğru düşünme standartlarını kullanma becerisi ile kazanılır.
Kritik analitik düşünebilen bir kişi, önemli sorunları ve olayları doğru ve kesin bir şekilde formüle ederek çözer. Alternatif düşünceler ve sistemler hakkında açık fikirlidir (Elder L, 2005).