Bireysel başvuru olacak mı?

[Yusuf Esad]

Haşim Kılıç, Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru hakkının tanınması gerektiğini, böylelikle Türkiye'den Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne (AİHM) giden dava sayısında azalma yaşanacağını söyledi. Peki bu mümkün mü?

Anayasa Mahkemesi'nin (AYM) yeni Başkanı Sayın Haşim Kılıç 11 Aralık 2007 tarihinde yaptığı açıklamalar önemliydi. Biz Sayın Kılıç'ın değindiği konulardan çok önemli gördüğümüz 'Anayasa şikayeti' olarak nitelendirilen Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru hakkına değineceğiz.
Sayın Kılıç mevcut uygulamada, Anayasa Mahkemesi'ne yasaların iptali için sadece ana muhalefet partisi, en az 110 milletvekili ve mahkemeler tarafından başvuru yapılabildiğini belirterek Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru hakkının tanınması gerektiğini, böylelikle Türkiye'den Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne (AİHM) giden dava sayısında azalma yaşanacağını; Anayasa Mahkemesi'nden bir raportörü Almanya örneğini araştırmak için Almanya'ya gönderdiklerini ifade etmiştir.

Sayın Başkan'ın 'Anayasa Şikâyeti' konusunu yeni anayasa çalışmalarının hız kazandığı şu günlerde dile getirmesi son derece önemlidir. Anayasa'nın ve temel hak-özgürlüklerin koruyucusu olmak fonksiyonunu üstlenen Anayasa Mahkemesi'ne temel hakların zedelenmesi durumunda bireylerin doğrudan başvuru hakları ve Anayasa yargısı sistemimizde "Anayasa Şikâyeti" diye bir uygulama bulunmamaktadır. Oysa Türk Anayasa Hukuku'na yabancı olan bireysel başvuru yolu Almanya, İspanya, Portekiz, Meksika, Arjantin, Kolombiya, Avusturya ve İsviçre gibi pekçok ülkede anayasa yargısının ayrılmaz bir parçası kabul edilmektedir.

Anayasa hukukçuları ve siyaset bilimciler tarafından ayrıntılı olarak tartışılması gereken son derece boyutlu bir konu olan bireysel başvuru hakkı meselesine ilişkin temel konuları bu yazının devamında madde madde sıralamak ve konunun gündemde kalmasına katkı sağlamak istiyorum.

İŞ YÜKÜ SORUNU İÇİN ÖN İNCELEME ŞART


1. Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru hakkı tanımayan Türkiye'nin konumuna baktığımızda AİHM yoluyla, iç hukukta halledilemeyen temel hak ve özgürlükler ihlallerine ilişkin şikâyetlerin uluslar arası düzeyde ele alınmasına imkân tanındığı ve AİHM'de her yıl Türkiye'ye karşı açılan pek çok dava olduğu ve Türkiye'nin bunların birçoğunda da tazminata mahkum edildiği görülmektedir. AİHM önüne gelen konularda iç hukuk yollarının tüketilmiş olup olmadığını araştırırken, ilgili ülkede Anayasa Şikâyeti kurumunun bulunup bulunmadığını da dikkate almakta ve bu yolu hak ihlallerinin ortadan kaldırılmasında önemli bir hukuk yolu saymaktadır. Bu sebeple hak ihlallerinde bireysel başvuru hakkı tanınması durumunda AİHM'ye gitmeden önemli sonuçlar alınacağı ve ödenecek tazminatlarda ciddi bir azalma olacağı ortadadır.

2. Bireysel başvuru hakkı sadece kamu gücü tarafından bir temel hakkı ihlal edilen kişilerin (özel hukuk tüzel kişileri olan dernek-vakıf ve sendikalar dahil) ve siyasal partilerin kullanabileceği bir hak olmalıdır. Bu amacın tesisi için;

a) Bir temel hakkın kamu gücü tarafından ihlal edildiğine yönelik bir iddianın varlığı,

b) Bu iddia sadece Anayasa'da sayılan temel haklardan birinin ihlal edildiğine yönelik olmalıdır.(Sayılmayan hakları kapsayamaz)

c) Tüm kanuni yolların tüketilmiş olması gerekmektedir.

3. Bir gerçek ya da tüzel kişinin bireysel başvuruda bulunabilmesi için başvuruda bulunan kişinin bizzat, başvuruya konu olan kamu işleminden etkilenmiş olması gerekmelidir. Söz konusu etkilenme güncel olmalıdır yani gelecekte etkilenme ihtimali başvuru için yeterli olmamalıdır.

4. Bireysel başvuru hakkının tanınmasının Anayasa Mahkemesi'nin iş yükünü arttıracağı açıktır. Sayın Kılıç'ın beyanında da ifade ettiği üzere Almanya'da olduğu gibi bireysel başvuru ile gelen dosyaların ilk olarak bir ön incelemeye tâbi tutulması durumunda iş yükü artışı daha makul bir düzeye inecektir. Burada en önemli husus ön inceleme yapacak komisyon üyelerinin mutlaka yargıçlardan oluşmasıdır.

5. Bireysel başvurunun (Anayasa Şikâyeti) haklı bulunmasının sonuçları;

a) Şikâyet bir kanun ya da KHK hükmünün Anayasa'ya aykırılığına dayanması durumunda ilgili hüküm mahkemece iptal edilecektir

b) Bir idari işlem ya da yargı kararına karşı yapılan Anayasa Şikâyeti'nin haklı bulunması durumunda mahkeme bu işlemi ortadan kaldıracaktır.

ÜNAL SADE - Kamu Yönetimi Uzmanı

Kaynak: http://www.yenisafak.com.tr/yorum/?t=17 ... 12&i=87975

[sufi]

gerçekten çok doğru tespitler içeren bir yazı.umarım yeni anayasa çalışmaları bu durumu da kapsar.